Κύριε Υπουργέ,

Κύριοι Βουλευτές,

Κύριοι Περιφερειάρχες,

Κυρίες και Κύριοι

Βρίσκομαι εδώ για κηρύξω την έναρξη του 5ου Συνεδρίου της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας, κάνοντας ουσιαστικά για πρώτη φορά την εμφάνιση μου σ΄ένα αυτοδιοικητικό συνέδριο. Δεν είναι συνηθισμένο, και ειλικρινά σας μιλώ -όπως γνωρίζει ο κύριος Αγοραστός- ότι προβληματίστηκα αν ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι αυτός. Δεν είναι για να κάνει ενάρξεις Συνεδρίων, σας διαβεβαιώ. Αν βρίσκομαι, όμως, σήμερα εδώ είναι γιατί έχουν περάσει πέντε χρόνια από τότε που δημιουργήθηκε ένας θεσμός, ο οποίος όσο περνάει ο καιρός αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία, υπαρξιακή θα έλεγα σημασία, για την ζωή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά και το ίδιο το κοινωνικό σύνολο.

Πέντε χρόνια -ένας λίγος χρόνος- μέσα στον οποίο κλήθηκε ο περιφερειακός θεσμός να ωριμάσει ταχύτατα, κάτω από την ανάγκη των συνθηκών. Ένας αγώνας δρόμου ανάμεσα στην πορεία της καθιέρωσής του και στην ανάγκη να ανταποκριθεί και στις ανάγκες εκείνες τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει. Και πρέπει να πω, παρά τα προβλήματα τα οποία υπάρχουν -που δεν τα υποτιμά κανείς- ότι ο απολογισμός γι΄ αυτό το θεσμό είναι θετικός. Βρίσκομαι όμως εδώ, και σας διαβεβαιώ ότι θα σας κουράσω πολύ λίγο, για να τονίσω, πέρα από την σημερινή μου θεσμική ιδιότητα, και με την ιδιότητα του ανθρώπου που χειρίσθηκε για πεντέμισι χρόνια αντίστοιχα προβλήματα δεν υπήρχε τότε αντίστοιχος θεσμός, για να τονίσω την σημασία αυτού του θεσμού. Τεράστια σημασία, όχι μόνο για την καθημερινότητα του Πολίτη, αλλά για την πορεία του Τόπου.

Είναι γνωστό, ότι η Περιφέρεια αποκτά κάθε μέρα που περνάει -συμβολικά το λέω- και περισσότερες σημαντικές αρμοδιότητες. Που οφείλεται αυτό; Είναι γνωστό ότι κατά το Σύνταγμα οι Οργανισμοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα των τοπικών υποθέσεων. Όμως, όπως η Περιφέρεια είναι ένας μεγάλος οργανισμός (??) οι τοπικές υποθέσεις αυξάνονται, γιατί η έννοια της τοπικής υπόθεσης κατά το Σύνταγμα, κατά τη νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας, δεν είναι στατική. Υποθέσεις που χθες ήταν εθνικές σήμερα θεωρούνται τοπικές. Σ΄ αυτό συμβάλλει η τεχνολογία, η εξέλιξη του κοινωνικού, του οικονομικού γίγνεσθαι. Άρα πολλαπλασιάζονται και βεβαίως πολλαπλασιάζονται και μέσα από την έννοια του τεκμηρίου της αρμοδιότητας που έχει η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Γιατί κατά το Σύνταγμα, και πάλι, υπάρχει τεκμήριο αρμοδιότητας υπέρ των τοπικών υποθέσεων. Και όπως ερμηνεύει η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας με μία ευρύτητα -και καλά κάνει- αυξάνονται οι αρμοδιότητες.

Έτσι, έχουμε φτάσει να χειρίζεται η Περιφέρεια αρμοδιότητες που ήταν αδιανόητες για Τοπική Αυτοδιοίκηση μέχρι πριν λίγα χρόνια. Θα αναφέρω μονάχα το θέμα του ΕΣΠΑ. Ξέρετε τι σημαίνει για ένα μεγάλο μέρος του ΕΣΠΑ που διαχειρίζεται, όχι μόνο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση αλλά για τον Τόπο ολόκληρο, γιατί η απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων -όπως ξέρετε- είναι κάτι, το οποίο έχει εθνική σημασία. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Είναι και το γεγονός ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, κάτω από τις περιστάσεις τις οποίες έχουμε, καλείται να αντιμετωπίσει και αρμοδιότητες, που στην ουσία δεν είναι δικές της. Είναι εθνικές υποθέσεις, αλλά λόγω της αδυναμίας της Κεντρικής Διοίκησης να τις χειριστεί αναγκαστικά, πέφτει ένα μεγάλο μέρος της διαχείρισης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Και εδώ αναφέρομαι, για ορισμένα παραδείγματα -δεν αφορούν όλες τις Περιφέρειες, αλλά αυτές που αφορούν το ζουν καθημερινά, και επιτρέψτε μου να σας πω το ζω κι εγώ- το θέμα του Προσφυγικού.

Μόνο όσοι ξέρουν πραγματικά αυτό το ζήτημα, καταλαβαίνουν τι σημαίνει πραγματικά αυτό που λέω. Άλλες αρμοδιότητες, επίσης, που δεν τις ανήκουν καταρχήν αλλά τις ασκούν, είναι εκείνες που αφορούν το κοινωνικό κράτος. Τις ανάγκες των Πολιτών μέσα στην Κρίση, το κοινωνικό κράτος έχει αρχίσει -όπως καταλαβαίνεται- να χάνει τις ρίζες του. Το κράτος δεν μπορεί να ανταποκριθεί, σε όλο το μέγεθος που του ανήκει κατά το ίδιο το Σύνταγμα. Αλλά δεν μπορεί να μην υπάρχει το κοινωνικό κράτος, αυτό που έχουμε, και που πρέπει να στηρίξουμε ακόμα περισσότερο. Κι εδώ έρχεται στα χέρια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Πρώτου και ιδίως Δεύτερου Βαθμού, να χειρισθεί θέματα καθημερινότητας, τα οποία δεν της ανήκουν.

Αν προσθέσετε σ΄ αυτό και το γεγονός, ότι στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ως εκ του ρόλου της, ανήκει το ζήτημα της βοήθειας του Πρώτου Βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης, γιατί αν δεν υπάρχει εξαιρετική συνεργασία και συνέχεια στην συνεργασία μεταξύ Πρώτου και Δεύτερου Βαθμού, δεν μπορεί να λειτουργήσει γενικά η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αν το βάλετε όλο αυτό φάσμα, που ενδεικτικά το ανέλυσα, αντιλαμβάνεσθε το μέγεθος των αρμοδιοτήτων και το μέγεθος εμπλοκής της Περιφέρειας στην καθημερινότητα. Σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο, όπως αυτή. Και εδώ ακριβώς χρειάζεται η στήριξή της. Γνωρίζω -γιατί το παρακολουθώ- ότι οι περιφερειάρχες γιατί γυρνώντας σε όλη την Ελλάδα, έχω με όλους τους περιφερειάρχες συχνή επαφή, θέλω να τονίσω ότι έχουν κάνει τα πάντα και κάνουν τα πάντα. Δε λέω ότι δεν υπάρχουν λάθη και ελλείψεις -το ξέρουμε όλοι: Τι σε μια   διοικητική μηχανή και σε τόσο κρίσιμες περιόδους είναι τέλειο- όμως η αλήθεια είναι ότι στην προσπάθεια που καταβάλλουν πρέπει να στηριχθούν. Και αν με ρωτάτε είναι πολλές οι προτεραιότητες στήριξης. Αν με ρωτάτε ποιες είναι οι βασικές προτεραιότητες, ίσως θα σας φανεί παράξενο, θα έλεγα σαν πρώτη προτεραιότητα το θέμα του προσωπικού που πρέπει να έχουν. Και ιδίως του τεχνοκρατικά οργανωμένου προσωπικού. Όλων των εργαζομένων, που πρέπει να καλύψουν στοιχειώδεις θέσεις για τόσο μεγάλες αρμοδιότητες, και κυρίως το τεχνοκρατικά δυναμικό, το οποίο πρέπει να έχουν, για να δράσουν χωρίς να εξαρτώνται από υπηρεσίες άλλων και ιδίως του κεντρικού Κράτους που και αυτό σε τελική ανάλυση δεν τις έχει.

Γι’ αυτό το λόγο θεωρώ πως βασική προτεραιότητα, θυμάμαι ότι ο βασικός ρόλος που μου είχατε θέσει όταν ήμουν Υπουργός, ο βασικός ρόλος για να πάμε στο Δεύτερο Βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δεν ήταν μόνο οι πόροι, ήταν το τεχνοκρατικό δυναμικό που έπρεπε να υπάρχει για να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις αρμοδιότητες, και ιδίως στο θέμα της απορρόφησης των Ευρωπαϊκών Πόρων, που είναι τόσο πολλοί και δεν πρέπει να χάσουμε ούτε σταγόνα. Και τέλος, υπάρχει ένα άλλο ζήτημα, το οποίο θεωρώ ότι όλοι πρέπει να το αντιμετωπίσουμε με την περίσκεψη που πρέπει. Δεν μπορεί να λειτουργήσει η Αυτοδιοίκηση, Πρώτου και Δεύτερου Βαθμού, χωρίς οργανωμένη Αποκέντρωση.

Φοβάμαι ότι υπάρχει μια σημαντική σύγχυση μεταξύ αποκέντρωσης και Αυτοδιοίκησης. Θεωρούμε ότι όταν ενισχύουμε την Αυτοδιοίκηση κάνουμε αποκέντρωση. Μα Αποκέντρωση και Αυτοδιοίκηση είναι διαφορετικά μεγέθη. Φαίνεται και από το ίδιο το Σύνταγμα: Άλλο το άρθρο 101 άλλο το άρθρο 102. Η Αποκέντρωση είναι βασικός όρος για τη μείωση του Κεντρικού Κράτους και την περιφερειακή οργάνωση του Κεντρικού Κράτους. Ώστε η Τοπική Αυτοδιοίκηση, που εξαρτάται εν πολύς ιδίως ως προς τον έλεγχο νομιμότητας, που είναι ο μόνος έλεγχος που μπορεί να γίνει κατά το Σύνταγμα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αυτός μπορεί να γίνει -ο έλεγχος- αυτό για να γίνει χρειάζεται μια Τοπική Αυτοδιοίκηση που να έχει να κάνει με αποκεντρωμένες μονάδες ισχυρές. Για να μη χρειάζεται κάθε φορά να χτυπά την πόρτα του Υπουργείου. Έχουμε καταλάβει πόσο σημαντική είναι αυτή η αποκεντρωμένη δομή του Κράτους; Πρέπει οι αποκεντρωμένες Μονάδες να ενισχυθούν. Για να έχουν την ασφάλεια οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης κάθε φορά που έχουν ανάγκη από την έγκριση -είτε για θέματα νομιμότητας, είτε για άλλα θέματα που προβλέπει η νομοθεσία ή το ίδιο το Σύνταγμα- να έχουν την ασφάλεια ότι αυτό θα γίνει στο χρόνο που πρέπει. Πρέπει να κοιτάξουμε αυτές τις αποκεντρωμένες Μονάδες. Είναι σωτηρία και για το Κεντρικό Κράτος, είναι σωτηρία και για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και του Πρώτου και ιδίως και του Δεύτερου βαθμού. Και αυτές πρέπει να οργανωθούν. Όχι μόνο με το κατάλληλο προσωπικό, με το κατάλληλο προσωπικό, που και εκείνο έχει αντίστοιχη τεχνοκρατική υποδομή. Γιατί για να κρίνεις την νομιμότητα των πράξεων  της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α΄και Β΄ βαθμού δεν μπορεί να μην έχεις την αντίστοιχη τεχνοκρατική υποδομή και σε νομικό και σε ουσιαστικό επίπεδο.

Συγχωρέστε με που μπήκα στην ουσία. Αλλά ο ρόλος μου δεν είναι να έρχομαι σε συνέδρια και να εκφωνώ επετειακούς λόγους. Αισθάνθηκα την ανάγκη -και με την εμπειρία την παλαιότερη, και με τα προβλήματα που κι εγώ αντιμετώπισα, φέρω κι εγώ το βάρος ευθύνης ότι  αυτά δεν έχουν γίνει τόσα χρόνια- αισθάνθηκα την ανάγκη απόλυτα ειλικρινά  να σας το πω. Γιατί όπως σας είπα, με πολλούς από εσάς ή σχεδόν με όλους, έχω εκείνη την επαφή που πρέπει να έχει και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ιδίως σε δύσκολες ώρες. Τέλος κηρύσσοντας την έναρξη  των εργασιών του Συνεδρίου θέλω να σας συγχαρώ για την πρόσκληση στον πρόεδρο της Ένωσης Δήμων Κύπρου. Χαίρομαι που είστε εδώ. Θέλω να ξέρετε η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Κύπρο και η Ελεύθερη και η Υπόδουλη, και έχω την τύχη και την  τιμή να είμαι επίτιμος Δημότης ενός υπόδουλου Δήμου, του Δήμου  Μόρφου, θέλω να ξέρετε Κύριε Πρόεδρε και Κύριε Δήμαρχε ότι είμαστε εδώ. Ο Ελληνισμός είναι εδώ.

Και θέλω να ξέρετε, επίσης, ότι η κήρυξη στην Κύπρο στην αποκατάσταση της κυριαρχίας της Κύπρου είναι αγώνας της Ελλάδας που δε γίνεται μόνο για την Ελλάδα. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι η Κύπρος είναι Κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Πρέπει να έχει την κυριαρχία που αρμόζει σε κάθε Κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όσο υπάρχουν οι πληγές στην κυριαρχία της Κύπρου, οι πληγές αυτές δεν αφορούν μόνο τους θεσμούς και το σώμα –ας το πώς έτσι- της Ελλάδος και της Κύπρου, αφορούν και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και ευτυχώς τον τελευταίο καιρό αυτό γίνεται ολοένα και περισσότερο κατανοητό και τουλάχιστο αυτό είναι παρήγορο. Αυτό το μήνυμα να μεταφέρεται και με αυτές τις σκέψεις χαιρετίζω την έναρξη του Συνεδρίου σας και εύχομαι αυτό το Συνέδριο να αποτελέσει ένα σταθμό. Δεν είναι λίγα τα πέντε χρόνια. Είναι πολλά γιατί ο χρόνος που αποκτάται τις εμπειρίες σας μέσα σε αυτές τις συνθήκες είναι εξαιρετικά πυκνός. Και πάλι σας ευχαριστώ πολύ.

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΑΠΕ, ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΒΑΡΔΟΥΛΑΚΗΣ