Κύριε Δήμαρχε,

Σας ευχαριστώ θερμώς για την εξαιρετική τιμή που μου περιποιείτε, ανακηρύσσοντάς με Επίτιμο Δημότη Παιονίας.  Οφείλω να επισημάνω, για πολλοστή φορά, αφενός ότι η τιμή αυτή δεν αφορά το πρόσωπό μου αλλά τον θεσμό τον οποίο εκπροσωπώ, ήτοι εκείνον του Προέδρου της Δημοκρατίας.  Και, αφετέρου και συνακόλουθα, ότι η ως άνω τιμή συνεπάγεται, αυτοθρόως, το χρέος του εκ μέρους μου πλήρους σεβασμού της Ιστορίας των ιερών αυτών χωμάτων –των ποτισμένων από τους Αγώνες των κατοίκων τους για Ελευθερία- όπως και της απαρέγκλιτης τήρησης των διδαγμάτων της.

Ι. Η Ιστορία του Τόπου σας είναι μακραίωνη και λαμπρή. Όμως, επιτρέψατέ μου στην ομιλία μου αυτή να επικεντρωθώ στα γεγονότα και στην σπουδαιότητα της Μάχης του Σκρα, την εκατοστή επέτειο της οποίας σήμερα εορτάζουμε με την δέουσα λαμπρότητα, αποτίοντας τον επιβαλλόμενο φόρο τιμής στην Αιώνια Μνήμη των ηρωϊκώς πεσόντων Ελλήνων αξιωματικών και στρατιωτών.

 

1. Στις 17Μαΐου 1918 (30 Μαΐου με το νέο ημερολόγιο), ο Ελληνικός Στρατός νίκησε τον βουλγαρικό στην περιοχή Σκρα του Κιλκίς, κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Υπήρξε η σπουδαιότερη απ’ όσες μάχες έγιναν την άνοιξη εκείνης της χρονιάς στο Μακεδονικό Μέτωπο και η πρώτη γενικευμένη εμπλοκή των Ελληνικών Δυνάμεων σε μια μεγάλης κλίμακας επιχείρηση. Ας δούμε, λοιπόν, κάπως πιο αναλυτικά τα γεγονότα αυτού του Έπους:

 

1. Από τον Δεκέμβριο του 1915, τα στρατεύματα των Κεντρικών Δυνάμεων (Βούλγαροι και Γερμανοί) είχαν πλησιάσει κοντά στο Σκρα. Την άνοιξη του 1916, οι δυνάμεις της Αντάντ άρχισαν να προχωρούν προς το «Σκρα ντι Λέγκεν», όπως αποκαλούσαν οι Γάλλοι την τοποθεσία, με σκοπό να καθηλώσουν τις γερμανικές δυνάμεις, ώστε να μην μεταφερθούν μονάδες τους στο Δυτικό Μέτωπο. Από τον Απρίλιο του 1917, άρχισαν αψιμαχίες μεταξύ των δύο αντιπάλων, την ίδια ώρα που οι Γερμανοβούλγαροι οχύρωναν την περιοχή και παρενοχλούσαν τα Συμμαχικά στρατεύματα ιδίως στην περιοχή δυτικά του Αξιού ποταμού.
2. Ως εκ τούτου, ο Γάλλος Αρχιστράτηγος του Μετώπου, Στρατηγός Γκιγιομά, αποφάσισε την κατάληψη της οχυρωμένης περιοχής του Σκρα. Τα σχέδια της επίθεσης συμπληρώθηκαν και εφαρμόσθηκαν από τον αντικαταστάτη του, Στρατηγό ντ’ Εσπερέ.
3. Την επίθεση ανέλαβε να φέρει σε πέρας το Σώμα Στρατού Εθνικής Αμύνης, υπό τον Αντιστράτηγο Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη, ενώ τις δυνάμεις κρούσης οδηγούσε ο Υποστράτηγος Ιωάννου. Για τον σκοπό αυτό διατέθηκαν το 5ο και 6ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους, το 7ο και το 8ο Σύνταγμα της Μεραρχίας Κρητών και το 1ο Σύνταγμα της Μεραρχίας Σερρών. Η Ελληνική δύναμη διέθετε 14.546 πεζικάριους, όπως και 287 βαρέα και ελαφρά πυροβόλα. Υποστηριζόταν από την 16η Γαλλική Αποικιακή Μεραρχία και το 1ο Σύνταγμα Αφρικής. Οι Βούλγαροι διέθεταν πέντε συντάγματα πεζικού, υποστηριζόμενα από ισχυρό πυροβολικό, βαρύ και ελαφρύ.
4. Η επίθεση άρχισε στις 5 το πρωί της 16ης Μαΐουμε μπαράζ πυροβολικού, που απέβλεπε στην καταστροφή αμυντικών εγκαταστάσεων του εχθρού. Τα προορισμένα για την επίθεση πεζοπόρα τμήματα εξόρμησαν το πρωί της 17ης Μαΐου και ως το απόγευμα, έπειτα από σκληρές μάχες και παρά την πείσμονα αντίσταση των Βουλγάρων, κατέλαβαν το Σκρα. Το τίμημα ήταν βαρύ για τα Ελληνικά στρατεύματα. Οι νεκροί ανήλθαν σε 434 και οι τραυματίες σε 1.925. Σε πολλές εκατοντάδες υπολογίζονται οι νεκροί και οι τραυματίες Βούλγαροι και σε 2.000 οι αιχμάλωτοι.

Β. Η «νίκη του Σκρα», όπως αναφέρεται στην Ελληνική Στρατιωτική Ιστορία, ενθουσίασε τον Ελληνικό Λαό και εξέπληξε τόσο τους Συμμάχους όσο και τους εχθρούς. Και τούτο διότι, με δεδομένη την πολύ καλή οχύρωση των βουλγαρικών δυνάμεων που υποστηρίζονταν με πολυάριθμο πυροβολικό, η θέση τους φαινόταν απρόσβλητη, ύστερα μάλιστα από την αποτυχία που είχε σημειώσει ένα χρόνο πριν, τον Μάρτιο του 1917, η 122η Γαλλική Μεραρχία, στην προσπάθειά της να την εξουδετερώσει. Κανείς από τους Συμμάχους δεν περίμενε να δει να διασπάται, από την ορμή των Ελληνικών Στρατιωτικών Δυνάμεων, μια τέτοια οχύρωση σε μέτωπο μήκους 12 χιλιομέτρων και βάθους 1-2 χιλιομέτρων, και μάλιστα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Η βουλγαρική στρατιωτική διοίκηση, παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες επανακατάληψης και τις σφοδρές αντεπιθέσεις που διέταξε, δεν κατάφερε να επανακτήσει τις θέσεις της.

ΙΙ. Η μεγάλη αυτή νίκη των Ελλήνων στο Σκρα μας οδηγεί, μεταξύ άλλων, και στ’ ακόλουθα, άκρως διδακτικά, συμπεράσματα:

Α. Όλα τα μεγάλα και τα σημαντικά στην Ιστορία της Χώρας μας τα επιτύχαμε μόνον ενωμένοι, και μάλιστα με αρραγή ενότητα.  Ενώ ο διχασμός και ο φθόνος μας στοίχισαν ιστορικώς πολύ ακριβά, ακόμη και εις βάρος του Εθνικού μας Κορμού. Προς επίρρωση αυτού του ισχυρισμού, αρκεί ν’ αναφερθούν τ’ ακόλουθα δύο δεδομένα από την θριαμβευτική Ελληνική στρατιωτική επιχείρηση στο Σκρα:

1. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τις παραμονές της επίθεσης στις βουλγαρικές δυνάμεις, η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της Ελλάδας συγκεντρώθηκε στο μέτωπο. Ο ίδιος ο τότε Πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, επειδή αντιλαμβανόταν ότι από την έκβαση της επιχείρησης στο Σκρα θα κρινόταν, σε μεγάλο βαθμό, η αξιοπιστία του Ελληνικού Στρατού, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, πήγε στο μέτωπο. Και, «με ολοφάνερη την αγωνία, επισκεπτόταν τις μονάδες, συσκεπτόταν με τους αξιωματικούς και ερχόταν σε απευθείας επαφή με τους στρατιώτες».[1] Απευθυνόμενος, μάλιστα, στον επιτελάρχη της Μεραρχίας Αρχιπελάγους, ο Βενιζέλος είπε: «Ως γνωστόν, εις τον πόλεμον είναι δύο οι αντίπαλοι, και το παιγνίδι του αντιπάλου δεν το αντιλαμβάνεται κανείς παρά την τελευταίαν στιγμήν. Αυτήν την φοράν, όμως, κύριε επιτελάρχα, ό,τι και να συμβή, πρέπει να νικήσωμεν εμείς!».[2]
2. Στην μάχη αυτή ήταν παρόντες, για ν’ αγωνισθούν υπέρ Πατρίδας, όλοι οι στρατεύσιμοι Έλληνες, χωρίς καμία διάκριση οιασδήποτε φύσεως. Είναι χαρακτηριστικό ότι «στην πρώτη γραμμή έπεσε μαχόμενος ο ταγματάρχης Βασίλειος Παπαγιάννης. Ήταν ο πρώτος ανεψιός του Δαγκλή. Επικεφαλής μοίρας πεδινού πυροβολικού πολέμησε ο Σοφοκλής Βενιζέλος, γιος του πρωθυπουργού. Στην πρώτη γραμμή βρέθηκε μια μεταγενέστερη διασημότητα των ελληνικών γραμμάτων, ο Γιώργος Κατσίμπαλης, ο οποίος είχε εγκαταλείψει τις σπουδές του στην Γαλλία και είχε επιστρέψει στην Ελλάδα, για να πολεμήσει στο μέτωπο. Ήταν ανεψιός του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου. Κανείς τους δεν επιδίωξε να επωφεληθεί από τη στενή συγγένεια με την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της Χώρας».[3]

Β. Η σπουδαία νίκη στο Σκρα, αλλά και όλοι οι αγώνες των Ελλήνων κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, από την μια πλευρά τεκμηρίωσαν, οριστικώς και αμαχήτως, την ελληνικότητα της Μακεδονίας και, από την άλλη, γελοιοποίησαν  κάθε χονδροειδή περί του αντιθέτου προπαγάνδα. Η Ελλάδα, όντας Χώρα φιλειρηνική, διαμηνύει σήμερα στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΜΔ), σε ειλικρινές πνεύμα φιλίας και καλής γειτονίας, τ’ ακόλουθα:

1. Στηρίζει την πορεία ένταξης της φίλης ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τούτο όμως, για λόγους σεβασμού της Ιστορίας, του Διεθνούς Δικαίου και του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου, προϋποθέτει προηγούμενη λύση ως προς το όνομά της, η οποία θα εμπεριέχει τις απαραίτητες εγγυήσεις εξάλειψης του αλυτρωτισμού.
2. Κατόπιν τούτου, ένας τρόπος υπάρχει για να προχωρήσει η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ:

α)Πρώτον, προηγούμενη αναθεώρηση, προς αυτή την κατεύθυνση, του συντάγματός της, κάτι το οποίο σηματοδοτεί και τον σεβασμό που η Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ επιδεικνύουν απέναντι στην έννομη τάξη της και στο Κράτος Δικαίου εν γένει.

β) Και, δεύτερον, συμφωνία που θα εμπεριέχει όλες τις εγγυήσεις εξάλειψης του αλυτρωτισμού όπως προανέφερα.

Γ. Γενικότερα, πριν από εκατό χρόνια, σε τούτα εδώ τα μέρη, εμείς, οι Έλληνες, αποδείξαμε, για πολλοστή φορά στην μακραίωνη Ιστορία μας, ότι, ακολουθώντας τον Θουκυδίδη -τον οποίο πολλάκις έχω επικαλεσθεί σε ανάλογες περιστάσεις- όταν χρειάζεται αναδεικνυόμαστε «καὶ παρὰ δύναμιν τολμηταὶ καὶ παρὰ γνώμην κινδυνευταὶ καὶ ἐν τοῖς δεινοῖς εὐέλπιδες». Αυτό ισχύει, απολύτως, και σήμερα. Είμαστε, ανά πάσα στιγμή, έτοιμοι να υπερασπισθούμε με κάθε θυσία, εάν χρειασθεί, την Πατρίδα μας. Επομένως, τα σύνορα, το έδαφος και την επ’ αυτών κυριαρχία της Ελλάδας, που είναι, άλλωστε, σύνορα και έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά κύριο λόγο σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 2 και 3 και 21 παρ. 2 περ. α) και γ) της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των άρθρων 67 παρ. 2 και 77 παρ. 2 περ. δ) και παρ. 4 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της παρ. ΙΙΙ του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για την Μετανάστευση και το Άσυλο του 2008. Αξίζει, μάλιστα, να προστεθεί ότι τις προαναφερθείσες ρυθμίσεις έρχεται να ενισχύσει, ουσιωδώς, η Ευρωπαϊκή νομοθεσία για το «Δίκτυο NATURA 2000», που αφορά τον επακριβή καθορισμό των εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης περιοχών με προστατευόμενα οικοσυστήματα, όπως αυτά απεικονίζονται στους οικείους χάρτες «NATURA 2000».

 

Κύριε Δήμαρχε,

Φεύγω από την όμορφη Πόλη σας μ’ αισθήματα ευγνωμοσύνης για την εξαιρετική φιλοξενία που μου επιφυλάξατε.  Και σας διαβεβαιώνω ότι θα πράξω, στο μέτρο των δυνάμεών μου, τόσο κατά την διάρκεια της θητείας μου όσο και μετά από αυτήν, ό,τι μου αναλογεί, προκειμένου ν’ ανταποκριθώ στην ύψιστη τιμή που μου επιδαψιλεύσατε, με την αναγόρευσή μου σ’ Επίτιμο Δημότη σας.

Σας ευχαριστώ.

[1] Νικόλαος Εμμ. Παπαδάκης, «Ελευθέριος Βενιζέλος – Ο Άνθρωπος, ο Ηγέτης», Βιογραφία – Τόμος Β′, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» & Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2017, σελ. 644.

[2] Όπ.π., σελ. 645.

[3] Όπ.π., σελ. 646.