Στο πλαίσιο του συνολικού έργου του Οδυσσέα Ελύτη ποίηση και ζωγραφική είναι δύο απαστράπτουσες γραμμές, οι οποίες βαίνουν παραλλήλως και χάνονται στο άπειρο του φωτός. Και τούτο διότι στο όλο έργο του κοινή συνισταμένη είναι το φως, συγκεκριμένα δε η φωτεινότητα και η διαφάνεια.
Προς απόδειξη τούτου και αντί για οποιαδήποτε άλλη αναφορά παίρνω το εξής απόσπασμα από τον λόγο του Οδυσσέα Ελύτη στην Ακαδημία της Στοκχόλμης, κατά την απονομή του Βραβείου Νόμπελ, ακριβώς γιατί ο λόγος αυτός, από την φύση του, ενσωματώνει μιάν εμβληματική αντιπροσωπευτικότητα της πνευματικής του δημιουργίας: «Ας μου επιτραπεί … να μιλήσω στο όνομα της φωτεινότητας και της διαφάνειας. Επειδή οι ιδιότητες αυτές είναι που καθορίσανε το χώρο μέσα στον οποίο μου ετάχθη να μεγαλώσω και να ζήσω. Και αυτές είναι που ένοιωσα, σιγά σιγά, να ταυτίζονται μέσα μου με την ανάγκη να εκφρασθώ».
Μέσα στο «κουκούλι» του φωτός, «μεθυσμένες» από την φωτεινότητα και την διαφάνεια η ποίηση και η ζωγραφική του Οδυσσέα Ελύτη μετεωρίζονται σ’ ένα ονειρικό πνευματικό σύμπαν δίχως γήινη βαρύτητα. Είναι δε ακριβώς αυτή η έλλειψη φθοροποιού βαρύτητας που μπολιάζει το έργο του με μιάν άχραντη φρεσκάδα κι αντίστοιχη αποθεωτική ελαφρότητα, οι οποίες του διασφαλίζουν την όποια αιωνιότητα αντιστοιχεί σ’ ανθρώπινο δημιούργημα κατά την αξία του.
Φωτεινότητα και διαφάνεια καθορίζουν λοιπόν τις ακροστιχίδες του δίδυμου έργου του Οδυσσέα Ελύτη: Στο μεν χώρο της ποίησης, τη λέξη, τον στίχο και, συνολικώς, το όλο ποιητικό αποτέλεσμα. Στον δε χώρο της ζωγραφικής το φως, το χρώμα και, συνολικώς, την όλη εικόνα.
Επιτρέψατέ μου να τελειώσω με μια διαπίστωση, της οποίας την υποκειμενική αυθαιρεσία αναλαμβάνω στο ακέραιο: Αν πρέπει να καταλήξει κανείς ως προς το ποιο από τα πρόσωπα του Ιανού Ελύτη, δηλαδή του Ελύτη της ποίησης και της ζωγραφικής, επικρατεί τελικώς, η ζυγαριά γέρνει σαφώς προς την πλευρά της ποίησης. Αλλά ποιάς ποίησης; Σίγουρα εκείνης η οποία κεντάει, με λέξεις που συνθέτουν στίχους, το διάφανο φόρεμα του φωτός, στα χρώματα της αισιοδοξίας και της ελπίδας. Ήτοι των μόνων δυνάμεων επί γης που μπορούν να συνθέσουν τον Άνθρωπο κατ’ εικόνα και ομοίωση του Δημιουργού του. Γι’ αυτό πιστεύω πως το ποίημα που ζευγαρώνει ιδανικά, «εις σάρκαν μιαν», την ποίηση και την ζωγραφική του Οδυσσέα Ελύτη είναι «Η τρελή ροδιά». Δανείζομαι τους ακόλουθους στίχους, οι οποίοι «χορεύουν» στον ρυθμό του ανέμου που ξεχύνεται με ριπές αισιοδοξίας και ελπίδας:
«Πέστε μου, είναι η τρελή ροδιά που χαιρετάει στα μάκρη
Τινάζοντας ένα μαντίλι φύλλων από δροσερή φωτιά
Μια θάλασσα ετοιμόγεννη με χίλια δύο καράβια
Με κύματα που χίλιες δύο φορές κινάν και πάνε
Σ’ αμύριστες ακρογιαλιές, πέστε μου είναι η τρελή ροδιά
Που τρίζει τ’ άρμενα ψηλά στο διάφανον αιθέρα;»
Αμήν.
Και σας ευχαριστώ.
Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΝΙΚΟΣ ΑΡΒΑΝΙΤΙΔΗΣ
