Το Ινστιτούτο Έρευνας Βυζαντινού Πολιτισμού, αυτό το εμβληματικό ερευνητικό εργαστήρι της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου που ιδρύθηκε το 2007, βρίσκει την οριστική και ανάλογη του κύρους του εστία σ’ αυτό το περικαλλές διατηρητέο κτήριο, στους πρόποδες της Καστροπολιτείας του Μυστρά. Το Ινστιτούτο Έρευνας Βυζαντινού Πολιτισμού, σύμφωνα με την αποστολή του, δεν θα μπορούσε να βρει καταλληλότερο τόπο φιλοξενίας του από τον Μυστρά. Δηλαδή τον τόπο που κλείνει μέσα του τόσο την τελευταία, απέλπιδα δυστυχώς, προσπάθεια πνευματικής και θεσμικής ανάταξης του Βυζαντινού Κράτους και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όσο και το μεγαλόπνοο εγχείρημα μεταλαμπάδευσης του Βυζαντινού Πολιτισμού –και μέσω αυτού του Αρχαίου Ελληνικού και του Ρωμαϊκού Πολιτισμού, όπως θα εκθέσω συντόμως στην συνέχεια- στη Δύση, προκειμένου να χτιστεί ανά τους αιώνες το μεγαλόπρεπο και πολυπρισματικό οικοδόμημα του Ευρωπαϊκού και του Δυτικού εν γένει Πολιτισμού.
Υπό τα δεδομένα αυτά το Ινστιτούτο Έρευνας Βυζαντινού Πολιτισμού στεγάζεται πια στον φυσικό του, ως προς τις ερευνητικές του διαστάσεις και προοπτικές, χώρο, κοιτίδα της τελευταίας, λαμπρής, δυναστείας των Παλαιολόγων, λίκνο των γραμμάτων και των τεχνών κατά την περίοδο της λεγόμενης «Παλαιολόγειας Αναγέννησης», όπως την εξέφρασε μ’ ανυπέρβλητο πνευματικό μεγαλείο η προσωπικότητα του Γεωργίου Πλήθωνος Γεμιστού.
Στα χρόνια της λειτουργίας του, το Ινστιτούτο Έρευνας Βυζαντινού Πολιτισμού έχει ήδη αναδειχθεί, δίχως αμφιβολία, αντάξιο της υψηλής ερευνητικής του αποστολής. Και σ’ αυτό το κτήριο, οι πολυτάλαντοι ερευνητές του θα συνεχίσουν, μ’ ακόμη πιο ζηλευτές επιδόσεις, την ερευνητική τους πορεία ως την τελική αποκατάσταση του ιστορικώς και πνευματικώς «μεγαλιθικού μνημείου» του Βυζαντινού Πολιτισμού. Έως ότου το μνημείο αυτό αποκατασταθεί οριστικώς στις αληθινές του βάσεις και διαστάσεις, ιδίως αναφορικά με την καθοριστική συνεισφορά του στην διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού και του εν γένει Δυτικού Πολιτισμού, όπως ήδη εξέθεσα.
Ας μου επιτραπεί, στο πλαίσιο αυτού του σύντομου χαιρετισμού, να συμπυκνώσω τον πυρήνα της ως άνω συνεισφοράς: Οι ρίζες του Ευρωπαϊκού και του εν γένει Δυτικού Πολιτισμού φυτρώνουν πάντα στο απαράμιλλο, από πλευράς έμπνευσης και δημιουργίας, έδαφος του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού. Όμως οφείλουμε ν’ αποδεχθούμε ότι δίχως την καθοριστική συμβολή της Αρχαίας Ρώμης, της κρατικής της δομής και των πολιτισμικών της προεκτάσεων, ο Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός και το Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα δεν θα είχαν βρει το όχημα, πάνω στο οποίο ταξίδεψαν για πέντε, τουλάχιστον, αιώνες. Κι ακόμη περισσότερο, όλο αυτό το, μοναδικό στην ιστορία της Ανθρωπότητας, πολιτισμικό αμάλγαμα θα είχε σβήσει και θ’ αποτελούσε ένα, έστω και τεράστιας αξίας, απολίθωμα στην ιστορία του Παγκόσμιου Πολιτισμού χωρίς την τελική σφραγίδα που του εναπέθεσε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία και ο δικός της Πολιτισμός. Σφραγίδα, η οποία συντέθηκε από το τρίπτυχο του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος, των θεσμών και της έννομης τάξης της Αρχαίας Ρώμης και της Χριστιανικής Διδασκαλίας. Δηλαδή τους κίονες, πάνω στους οποίους στηρίζεται και σήμερα το αέτωμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά την προφητική ομολογία του Paul Valery αλλά και την άκρως ανθρωπιστική οξυδέρκεια των Ιδρυτών της.
Ειδικώς ως προς την στενή σχέση του Αρχαίου Ελληνικού και του Βυζαντινού Πολιτισμού, μαρτυρούν αψευδώς νηπτικοί Πατέρες της Εκκλησίας μ’ ανυπέρβλητη μελετητική εμβρίθεια και επάρκεια. Μένω μόνον στην, τόσο εύγλωττη κι αντιπροσωπευτική, μαρτυρία που μας άφησε ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός στο έργο του «Πηγή Γνώσεως», όπου πριν παρουσιάσει την ορθόδοξη δογματική διδασκαλία παρέθεσε «τα κάλλιστα των παρ’ Έλλησι σοφών», κηρύσσοντας ότι καθετί αγαθό «παρά Θεού τοις ανθρώποις δεδώρηται».
Με τις σκέψεις αυτές, εύχομαι στο Ινστιτούτο Έρευνας Βυζαντινού Πολιτισμού να συνεχίσει και να ολοκληρώσει το έργο του. Πολλώ μάλλον όταν το έργο αυτό, μεσ’ από την ανάδειξη της συνεισφοράς του Βυζαντινού Πολιτισμού στην, αενάως εξελισσόμενη, πορεία του Πολιτισμού της Ευρώπης και, επέκεινα, της Δύσης, αποτελεί θεμελιώδη δείκτη πορείας αναφορικά με το επίκεντρό του. Κι αυτό δεν είναι άλλο από τον Άνθρωπο, την αξία του και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.
Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΝΙΑΤΑΚΟΣ
