Εισαγωγή
Η σημερινή εκδήλωση, αλλά και το περιβάλλον της πολύπλευρης κρίσης μέσα στο οποίο διεξάγεται, παρέχουν την ευκαιρία ενός εξαιρετικά επίκαιρου και γόνιμου συλλογισμού και διαλόγου προς δύο, τουλάχιστον, κατευθύνσεις: Η πρώτη αφορά την έννοια του όρου «μεταρρύθμιση». Και η δεύτερη αφορά το πού πρέπει να στοχεύει η μεταρρύθμιση σ’ ένα κορυφαίο πεδίο για την λειτουργία του Κράτους, και συγκεκριμένα στο πεδίο της Δημόσιας Διοίκησης.
I. Η έννοια της «μεταρρύθμισης».
Ιδίως τα τελευταία χρόνια, μέσα στο «ομιχλώδες» τοπίο της βαθιάς κοινωνικής και οικονομικής κρίσης, συχνά καταφεύγουμε, τόσο σε θεσμικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, στην χρησιμοποίηση του όρου «μεταρρύθμιση». Με αποτέλεσμα η αυθαίρετη γενίκευσή του να του αφαιρεί, ορισμένες φορές, την απαιτούμενη διαύγεια του πραγματικού νοήματός του.
Α. Είναι, μάλλον, απαραίτητο -καίτοι φαντάζει πρωθύστερο- να διευκρινισθεί τι είναι εκείνο το οποίο δεν είναι συμβατό με την έννοια του όρου «μεταρρύθμιση». Στο πλαίσιο αυτό:
1. Η έννοια της μεταρρύθμισης δεν είναι συμβατή με την εκ βάθρων αλλαγή του αντικειμένου -θεσμικού, πολιτικού, οικονομικού κλπ- επί του οποίο επιχειρείται.
2. Εξίσου όμως η έννοια της μεταρρύθμισης δεν είναι συμβατή με την εντελώς επιδερμική -πολύ δε περισσότερο με την καθαρώς προσχηματική ή και αποπροσανατολιστική- «μεταποίηση» του κατά τ’ ανωτέρω αντικειμένου.
Β. Υπό τα δεδομένα αυτά δεν είναι άσκοπο ν’ ανατρέξουμε στο παρελθόν για να δούμε πότε ο όρος «μεταρρύθμιση» απέκτησε μιαν εμβληματική, κυριολεκτικώς, σημειολογία. Ήταν κατά τον 16ο αιώνα, όταν επιχειρήθηκε, μέσα στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας, η «Μεταρρύθμιση» που κατέληξε στην ίδρυση της Προτεσταντικής Εκκλησίας, υφ’ όλες τις επιμέρους εκδοχές και εκφάνσεις της. Μπορούμε λοιπόν, έστω και κατά προσέγγιση -ας μην ξεχνάμε ότι omnis definitio periculosa est- να δεχθούμε ότι «μεταρρύθμιση» σημαίνει:
1. Τροποποιητική, και μόνον, αλλαγή του αντικειμένου επί του οποίου επιχειρείται. Πλην όμως ουσιωδώς τροποποιητική των χαρακτηριστικών του εκείνων, τα οποία έχουν αποδειχθεί στην πράξη ανεπαρκή για την επίτευξη της αποστολής του.
2. Που έχει ως στόχο την βελτίωση των επιδόσεών του εντός του κοινωνικού και οικονομικού περιβάλλοντος στο οποίο λειτουργεί.
3. Επιδόσεων, οι οποίες αφορούν την ενίσχυση της ορθολογικής του εμβέλειας, ήτοι την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητάς του.
II. Η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Διοίκησης.
Αποτελεί κοινό τόπο το ότι, λόγω των επιπτώσεων της βαθιάς κοινωνικής και οικονομικής κρίσης που μαστίζει τη Χώρα μας, ο τομέας εκείνος ο οποίος έχει ανάγκη από πραγματικές μεταρρυθμίσεις -υπό την έννοια που προεκτέθηκε- είναι η Δημόσια Διοίκηση. Και τούτο διότι δίχως τις μεταρρυθμίσεις αυτές η υπέρβαση της τρέχουσας κρίσης είναι ουτοπική επιδίωξη. Σύμφωνα λοιπόν με τα χαρακτηριστικά μιας πραγματικής μεταρρύθμισης, οι κυριότερες τομές που πρέπει να επέλθουν στην Δημόσια Διοίκηση, προκειμένου η λειτουργία της να καταστεί ορθολογική -και, κατά συνέπεια, αποτελεσματική και αποδοτική- είναι οι ακόλουθες:
Α. Πρώτον, η στελέχωσή της πρέπει να είναι αξιοκρατική, με όλα τα χαρακτηριστικά της «αριστείας». Η αξιοκρατία, στο πλαίσιο της Δημόσιας Διοίκησης, είναι η «ραχοκοκαλιά» και της αποτελεσματικής ιεραρχικής κλίμακας, η οποία είναι αρρήκτως συνδεδεμένη με την φύση της και την αποστολή της.
Β. Δεύτερον, η αξιοκρατική στελέχωση της Δημόσιας Διοίκησης προϋποθέτει την επιλογή του προσωπικού της, αλλά και την μετέπειτα κρίση του κατά την άνοδό του στις βαθμίδες της ιεραρχίας, με αντικειμενικά καθαρώς κριτήρια. Μια τέτοια αντικειμενικότητα είναι όμως συμβατή με την ουσιαστική αξιοκρατική στελέχωση της Δημόσιας Διοίκησης πρωτίστως όταν, μεταξύ άλλων φυσικά:
1. Κάθε κρίση ως προς την επιλογή η προαγωγή των στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης γίνεται με τεχνοκρατικώς επαρκή κριτήρια. Ήτοι κριτήρια που λαμβάνουν υπόψη ιδίως τις επιμέρους ανάγκες της ιδιομορφίας της αποστολής, την οποία καλείται να φέρει σε πέρας το κάθε στέλεχος της Δημόσιας Διοίκησης.
2. Κατά την κρίση ως προς την επιλογή ή προαγωγή του στελέχους της Δημόσιας Διοίκησης λαμβάνεται σοβαρώς -άρα ουσιαστικώς- υπόψη η όλη προσωπικότητα του στελέχους της Δημόσιας Διοίκησης. Και τούτο όχι μόνον ως προς την εν γένει ικανότητά του να φέρει σε πέρας την αποστολή του, αλλά και ως προς το αν έχει πραγματική βούληση -και όχι μόνο για λόγους π.χ. περιστασιακού βιοπορισμού- ν’ αφιερωθεί στην αποστολή του αυτή.
Γ. Τρίτον, η Δημόσια Διοίκηση πρέπει να διασφαλίζει, στο μέτρο βεβαίως που κατά το Σύνταγμα της αναλογεί, την συνέχεια του Κράτους.
1. Η αποστολή αυτή της Δημόσιας Διοίκησης αποκτά καθοριστική σημασία σε περιόδους κρίσης όπως η σημερινή, όταν η λειτουργία της καλείται να διασφαλίσει την συνέχεια του Κράτους αντισταθμίζοντας τις επιπτώσεις της -απολύτως κατανοητής για ένα Δημοκρατικό Κράτος- πολιτικής ασυνέχειας, που συνεπάγεται συχνές κυβερνητικές αλλαγές.
2. Πρέπει δε εδώ να διευκρινισθεί ότι αυτή η υποχρέωση της Δημόσιας Διοίκησης να διασφαλίζει την συνέχεια του Κράτους έχει και συνταγματικό θεσμικό υπόβαθρο, με βάση τις συνταγματικώς κατοχυρωμένες αρχές του Κράτους Δικαίου και, συνακόλουθα, της νομιμότητας. Πραγματικά, οι αρχές αυτές συνεπάγονται και την αρχή της συνέχειας των δημοσίων υπηρεσιών -οι οποίες εν τέλει συνθέτουν την Δημόσια Διοίκηση- όπως συνεπάγονται και τις δύο άλλες, σύμφυτες με την προαναφερόμενη, αρχές: Ήτοι τις αρχές αφενός της ισότητας κατά την λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας και, αφετέρου, της προσαρμοστικότητάς της στο ευρύτερο θεσμικό και κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, εντός του οποίου η Δημόσια Διοίκηση καλείται να φέρει σε πέρας την αποστολή της.
Επίλογος
Με αυτές τις σκέψεις επιτρέψατέ μου να σας συγχαρώ για την πρωτοβουλία οργάνωσης ενός τόσο κρίσιμου και χρήσιμου Συνεδρίου. Την βεβαιότητά μου δε για την επιτυχία του την βασίζω στα εξαιρετικά «δείγματα γραφής», τα οποία σε πλείστες όσες ανάλογες περιπτώσεις έχει δώσει το Γραφείο του Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή. «Δείγματα γραφής» που αναδεικνύουν αδιαλείπτως το κύρος του αλλά και την παρρησία του κατά την έκθεση των απόψεών του.

Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΛΕΣΙΔΗΣ