Κύριε Δήμαρχε,

Η σπουδαία τιμή που μου περιποιείτε σήμερα, υπό την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, με την ανακήρυξή μου ως Επίτιμου Δημότη Λευκάδας, μου προσφέρει άφατη χαρά και συγκίνηση, καθώς προέρχεται από τον Δήμο της Λευκάδας, το Νησί του Ιονίου με την σπάνια φυσική ομορφιά, την ένδοξη Ιστορία Αγώνων για το Έθνος μας αλλά και την σπουδαία, διαχρονική, παρουσία των τέκνων του στο πνευματικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι της Χώρας μας. Η Ιστορία του Νησιού σας είναι τόσο μεγάλη, που ακόμη και η προέλευση του ονόματός του σκεπάζεται από την αχλή του μύθου. Συγκεκριμένα, υποστηρίζεται ότι η Λευκάδα πήρε τ’ όνομά της από το ακρωτήριο Λευκάδα η αλλιώς «Κάβος της Κυράς», που βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο του Νησιού. Το ακρωτήριο στην αρχαιότητα ονομαζόταν «Λευκάς πέτρα» ή «Λευκάς άκρα». Ένας μύθος, λοιπόν, λέει ότι η ποιήτρια Σαπφώ έπεσε από τον βράχο του ακρωτηρίου προκειμένου ν’ «απαλλαγεί» απ’ τον έρωτά της για τον Φάωνα.

I. Αφήνοντας, όμως, κατά μέρος την μυθολογία και περνώντας στην Ιστορία, επιτρέψατέ μου ν’ αναφερθώ, έστω δι’ ολίγων και κατ’ ανάγκην αποσπασματικώς, σε ορισμένους σταθμούς της λαμπρής Ιστορίας του Τόπου σας:

A. Οι αρχαιολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι τα πρώτα δείγματα πολιτισμού στο Νησί υπάρχουν ήδη από την παλαιολιθική εποχή. Κατά τις ανασκαφές που πραγματοποίησε ο Γερμανός αρχαιολόγος Βίλελμ Ντέρπφελντ στην περιοχή του Νυδρίου, προέκυψαν ευρήματα από την εποχή του Χαλκού (2000 π.Χ.). Λίγο έξω από την πόλη -και πιο συγκεκριμένα κοντά στο Καλλιγόνι- υπάρχουν ερείπια της αρχαίας πόλης της Νηρίκου, η οποία υπήρξε η πρώτη πόλη του Νησιού.

Β. Η Λευκάδα έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και στην μάχη των Πλαταιών κατά τους Περσικούς πολέμους, καθώς και στον Πελοποννησιακό πόλεμο, στο πλευρό των Σπαρτιατών. Ακολούθησε πιστά και τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του προς Ανατολάς. Φαίνεται ότι από εκείνους που τον ακολούθησαν ιδρύθηκε η ομώνυμη πόλη στην παραλιακή Συρία, καθώς και μια άλλη κοντά στην Δαμασκό.

Γ. Μετά την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, η Λευκάδα πέρασε στην επικράτεια του Δεσποτάτου της Ηπείρου (1204-1293). Το 1293 παραχωρείται ως προίκα στον Ιωάννη Ορσίνι, από τον ηγεμόνα του Δεσποτάτου της Ηπείρου Νικηφόρο. Ως γνωστόν, λίγο αργότερα κτίσθηκε μέσα στο Κάστρο και ο ναός της Αγίας Μαύρας, από τον οποίο δανείσθηκε το όνομά του και το Κάστρο. Στην συνέχεια, η Λευκάδα πέρασε στους Ανδηγαυούς (1331-1362). Το 1357 ξέσπασε εξέγερση των χωρικών της Λευκάδας κατά του ηγεμόνα της, Γρατιανού Τζώρτζη.

Δ. Το 1479 οι Οθωμανοί καταλαμβάνουν το Νησί και το θέτουν υπό την κυριαρχία τους για περίπου 200 χρόνια. Η Λευκάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, γίνεται το μοναδικό νησί από τα Επτάνησα που γνωρίζει την τουρκική κατοχή. Το 1684 περνά στα χέρια των Ενετών, οι οποίοι μετέφεραν την πόλη από το Κάστρο, όπου ήταν κτισμένη, στην σημερινή της θέση. Η μοίρα της Λευκάδας θα είναι έκτοτε η ίδια με τη μοίρα των άλλων νησιών του Ιονίου. Τα Ιόνια νησιά είχαν, πλέον, πολιτική και κοινωνική ενότητα. Οι Βενετοί υποστήριζαν, αναγνώριζαν κι επέτρεπαν στα Επτάνησα την τοπική τους αυτονομία, δημιουργώντας τοπικές αυτοδιοικήσεις, ενώ ταυτοχρόνως μπορεί κανείς να επισημάνει την αξιοσημείωτη επιρροή των βενετσιάνικων στοιχείων στις υποδομές και στον τρόπο ζωής των κατοίκων του κάθε νησιού, οπότε και της Λευκάδας. Στοιχεία που είναι έντονα ακόμα και σήμερα.

Ε. Το 1797 η Γαλλία, με επικεφαλής τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, καταλαμβάνει την Λευκάδα, όπως και τα υπόλοιπα Επτάνησα. Τα οικονομικά μέτρα των Γάλλων Δημοκρατικών είναι αβάσταχτα για τους ντόπιους πολίτες και προκαλούν έντονη δυσαρέσκεια. Το 1798 ο Ρώσοι και οι Τούρκοι επιτίθενται και θέτουν υπό την κυριαρχία τους τα Επτάνησα. Το 1807 η Λευκάδα, όπως και όλα τα νησιά του Ιονίου, περνούν στην Γαλλία, η οποία έχει αλλάξει το πολίτευμά της, ιδρύοντας ένα αυτοκρατορικό καθεστώς.

ΣΤ. Κατ’ αυτήν την περίοδο λαμβάνουν χώρα στην Λευκάδα ορισμένα εξαιρετικής σημασίας γεγονότα που αφενός μαρτυρούν τις εξαιρετικές ικανότητες του Ιωάννη Καποδίστρια, όχι μόνο στον διπλωματικό στίβο –όπου ήταν ήδη γνωστές- αλλά και στον στρατιωτικό τομέα. Αφετέρου, δείχνουν την ετοιμότητα των Ελλήνων Οπλαρχηγών να πολεμήσουν, από τότε, για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον τουρκικό ζυγό.
1. Συγκεκριμένα, κατά την διάρκεια του Ρωσο-Τουρκικού πολέμου (1807-1912) και στο πλαίσιο της συμμαχίας του Ναπολέοντα με τον Σουλτάνο, ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων πρότεινε στους Γάλλους την οργάνωση ενός αντιπερισπασμού, μ’ επίθεση στην Λευκάδα. Με τον αντιπερισπασμό αυτόν, θα υποχρεωνόταν ο Ρωσικός στρατός ν’ αποσπάσει δυνάμεις από την Κέρκυρα προς την Λευκάδα, οι οποίες έτσι δεν θα μπορούσαν να διατεθούν στο κύριο μέτωπο της Ρωσο-Γαλλικής αναμέτρησης στην Δαλματία. Ο Αλή πασάς μάλιστα, χωρίς να περιμένει γαλλική απάντηση, άρχισε αμέσως να συγκεντρώνει δυνάμεις, πυροβόλα και πυρομαχικά στην απέναντι ακτή, όπου ενίσχυσε το φρούριο του Αγίου Γεωργίου, προετοιμάζοντας την εισβολή στην Λευκάδα. Όλα αυτά συνέβησαν από τον Δεκέμβριο του 1806 έως τον Φεβρουάριο του 1807.

2. Η Ιόνιος Πολιτεία διόρισε τον νεαρό Καποδίστρια, στις 2 Ιουνίου 1807, έκτακτο στρατιωτικό διοικητή της Αγίας Μαύρας. Φθάνοντας στην Λευκάδα, πρώτο μέλημά του υπήρξε η οργάνωση της άμυνας από στεριά και θάλασσα. Η Λευκάδα χωριζόταν από την ηπειρωτική Ελλάδα με μία αβαθή τάφρο. Η τάφρος διανοίχθηκε και τοποθετήθηκαν τρία πυροβολοστάσια για την προάσπισή της. Κάλεσε όλο το λαό να βοηθήσει στο έργο αυτό και δεν δίστασε να εργασθεί και ο ίδιος, ώστε να εμπνεύσει και να εμψυχώσει τους Λευκαδίτες. Αφού δε ολοκλήρωσε την οργάνωση της άμυνας από την ξηρά, ο Καποδίστριας οργάνωσε και την άμυνα από την θάλασσα. Μίσθωσε πλοία από Κεφαλλονίτες πλοιάρχους, φοβούμενος ενδεχόμενη συνεργασία του Γαλλικού ναυτικού με τον Αλή Πασά. Ο Αλή Πασάς, τελικά, βλέποντας την οργανωμένη άμυνα και έχοντας την απειλή των ηπειρωτικών στρατιωτικών σωμάτων στα μετόπισθεν του στρατού του, αποχώρησε. Επρόκειτο για μεγάλη στρατιωτική νίκη του ίδιου του Καποδίστρια.

3. Σπουδαίο ιστορικό γεγονός –και αδικαιολογήτως υποβαθμισμένο ως σήμερα- υπήρξεν η σύναξη των Οπλαρχηγών που προκάλεσε ο Ιωάννης Καποδίστριας, μαζί με τον Μητροπολίτη Άρτης Ιγνάτιο, η οποία πραγματοποιήθηκε στην παραλία του «Μαγεμένου» στην Νικιάνα, τον Ιούλιο του 1807. Μαζεύτηκαν πολλοί Οπλαρχηγοί, όπως ο Αντώνης Κατσαντώνης, ο Κίτσος Μπότσαρης, ο Λάμπρος Τζαβέλας, ο Γρίβας, ο Βαρνακιώτης, ο Μπουκουβάλας κ.ά. Λέγεται ότι εκεί γνώρισε ο Καποδίστριας τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
α) Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το μεγαλύτερον, το θαυμαστότερον, το ελληνικότερον κατόρθωμα του αειμνήστου Καποδιστρίου υπήρξεν η εν Λευκάδι συγκέντρωσις όλων των ενδοξωτέρων καπετανάτων της Ρούμελης προς υπεράσπισιν της κινδυνευούσης Λευκάδος. Και ο αδελφικός σύνδεσμος όστις προέκυψεν εκ της συγκεντρώσεως ταύτης μεταξύ των σημαντικοτέρων οπλαρχηγών της δουλωμένης Ελλάδος. Οι κλέφται μετεμορφώθησαν εις κλεφτουριάν, δηλαδή απέβαλον την ιδέαν της ατομικής κεχωρισμένης κατά των εχθρών αντιδράσεως και συνησπίσθησαν και συνετάχθησαν υπό την αρχηγίαν του Κατσαντώνη εις στρατόν εθνικόν, με έν και μόνον σύνθημα, άσπονδον κατά των τυράννων της πατρίδος πόλεμον, με ένα και μόνον σκοπόν, την απελευθέρωσιν της βασανιζομένης μητρός των».

β) Ας σημειωθεί ότι κατά την διάρκεια αυτής της σύναξης, ο Καποδίστριας, απευθυνόμενος στους Καπεταναίους, έκανε την ακόλουθη πρόποση: «Eλπίζω η Πατρίς να σας καλέσει συντόμως δια σκοπόν πολύ υψηλότερον». Ο Κατσαντώνης, απαντώντας εκ μέρους όλων των Οπλαρχηγών, ορκίσθηκε να μην καταθέσει τα όπλα προτού δει την ανεξαρτησία της Ελλάδας.

4. Στο μεταξύ, οι Ρώσοι ηττήθηκαν από το Ναπολέοντα, συνήψαν ανακωχή μαζί του και υπέγραψαν την Συνθήκη του Τιλσίτ, στις 8 Ιουλίου του 1807. Τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν στην Γαλλία και η Επτάνησος Πολιτεία καταργήθηκε. Ο Εθνικός Ξεσηκωμός για την απελευθέρωση της Πατρίδας μας έπρεπε να περιμένει ως το 1821. Όμως, η σύναξη των Οπλαρχηγών στου «Μαγεμένου», κάτω από την ιστορική καρυδιά, με πρωτοβουλία του Ιωάννη Καποδίστρια και του Μητροπολίτη Άρτης Ιγνατίου, μπορεί να εκληφθεί και ως ο «οιωνός» που «προανήγγειλε» την σύναξη της Αγίας Λαύρας την 25η Μαρτίου 1821 καθώς και την μετέπειτα έλευση του Ιωάννη Καποδίστρια ως Πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, τον Ιανουάριο του 1828.

2. Το 1810 οι Βρετανοί κυριεύουν το Νησί και ως το 1814 καταλαμβάνουν όλα τα Επτάνησα. Τα αυστηρά μέτρα και οι αυταρχικοί νόμοι των Άγγλων είχαν ως συνέπεια τις αντιδράσεις των πολιτών, με αποτέλεσμα να υπάρξουν επαναστάσεις και εξεγέρσεις, όπως εκείνη των Λευκαδιτών το 1819, που καταπολεμήθηκε με βιαιότητα και βαρβαρότητα. Το 1864, η Λευκάδα μαζί με τα άλλα Ιόνια νησιά, σύμφωνα με τις συνθήκες του ’63 και ’64, παραχωρείται επίσημα στην Ελλάδα και τα Επτάνησα, μετά από πολλούς αιώνες ξένων κατοχών, είναι πλέον ελεύθερα και εντάσσονται στον Εθνικό μας Κορμό.

ΙΙ. Η Λευκάδα, όπως ήδη ανέφερα, είναι τόπος όπου ανέκαθεν άκμασε ο πολιτισμός, δεχθείς ποικίλες και γόνιμες επιρροές, αλλά παραμένοντας βαθύτατα ελληνικός στον πυρήνα του.

Α. Το Νησί ανέδειξε σπουδαίους άνδρες και γυναίκες, όπως ο ζωγράφος της Επτανησιακής Σχολής Σπυρίδων Βεντούρας, ο δικαστικός, συγγραφέας και Φιλικός, Ιωάννης Ζαμπέλιος, ο ιστορικός Σπυρίδων Ζαμπέλιος, ο μεγάλος –κατ’ ουσίαν Εθνικός- ποιητής και πολιτικός Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ο Λευκάδιος Χερν, που έγινε εθνικός ποιητής της Ιαπωνίας, ο Ολυμπιονίκης, το 1896, Δημήτριος Γολέμης, ο επίσης μέγιστος ποιητής μας Άγγελος Σικελιανός, ο εμβληματικός ιστορικός Νίκος Σβορώνος, ο ήρωας της Εθνικής Αντίστασης Απόστολος Σάντας, ο ήρωας της Αντίστασης κατά της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών Αλέκος Παναγούλης, η διάσημη μέτζο-σοπράνο Αγνή Μπάλτσα κ.α.

Β. Δεν είναι, επίσης, τυχαίο ότι η έκπαγλη ομορφιά του φυσικού τοπίου του Νησιού σας μάγεψε έναν άλλον μεγάλο Έλληνα, τον Αριστοτέλη Ωνάση, που το 1963 αγόρασε τον Σκορπιό, την μικρή νησίδα, η οποία βρίσκεται απέναντι από τις ανατολικές ακτές της Λευκάδας και πιο συγκεκριμένα στο κοσμοπολιτικό Νυδρί. Το οποίο απέκτησε, έκτοτε, παγκόσμια φήμη. Το πέρασμα της Μαρίας Κάλλας από εδώ θα μείνει στο διηνεκές.

Κύριε Δήμαρχε,

Αναχωρώ από την Λευκάδα, παίρνοντας στις «αποσκευές» μου τις παρακαταθήκες εκείνες, οι οποίες οφείλουν να με καθοδηγούν κατά την άσκηση των καθηκόντων μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας. Και είναι αυτές οι παρακαταθήκες που ενισχύουν την πεποίθησή μου, ότι το μέλλον της Πατρίδας μας –άρα και της Λευκάδας- θα είναι ευοίωνο, παρ’ όλες τις δυσκολίες τις οποίες σήμερα αντιμετωπίζουμε και τις οποίες, ασφαλώς, εντέλει θα υπερβούμε. Αυτή η πεποίθησή μου απορρέει από την ιστορικώς αμαχήτως τεκμηριωμένη διαπίστωση ότι η Πατρίδα μας πολλές φορές αντιμετώπισε μέγιστους κινδύνους που απείλησαν και αυτήν ακόμη την ύπαρξή της. Αλλά πάντοτε, στο τέλος, κατάφερνε όχι απλώς να επιβιώσει αλλά και να διακριθεί στο διεθνές πολιτικό, οικονομικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι, καταλαμβάνοντας περίοπτη θέση μεταξύ των Λαών της Ανθρωπότητας. Ξαναλέω, λοιπόν, με βεβαιότητα ότι εμείς οι Έλληνες θα τα καταφέρουμε, θα την ξεπεράσουμε την κρίση. Το ζήτημα είναι να συμβεί αυτό το γρηγορότερο. Αυτό όμως το επιτύχαμε, διότι στις κρίσιμες ώρες παραμείναμε ενωμένοι μπροστά στις μεγάλες προκλήσεις και τους τεράστιους κινδύνους που μας απειλούσαν. Το ίδιο πρέπει να πράξουμε και τώρα. Η Ενότητα αποτελεί χρέος, δέσμια αρμοδιότητα όλων των πολιτικών δυνάμεων, με σεβασμό βεβαίως στη διαφορετικότητα του καθενός. Αυτός είναι ο ικανός και αναγκαίος όρος για την εκπλήρωση της ιστορικής αποστολής μας ως Έθνους και Κράτους, πάντα μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στον σκληρό της πυρήνα, την Ευρωζώνη. Είναι καιρός όμως και οι Ευρωπαίοι εταίροι μας να πράξουν το δικό τους χρέος αφού εμείς έχουμε πράξει το δικό μας. Και είναι τώρα η ώρα να το πράξουν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με βάση τους Θεσμούς της και τον Πολιτισμό της, έχει την δύναμη να υπερασπισθεί, σε πλανητικό επίπεδο, με καθοριστικό τρόπο τον Άνθρωπο, τα Θεμελιώδη Δικαιώματά του, την Ειρήνη, την Δημοκρατία και την Δικαιοσύνη. Δηλαδή τις αρχές και τις αξίες, με βάση τις οποίες θα στείλουμε οριστικά στο παρελθόν τους ζοφερούς εφιάλτες του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου που, δυστυχώς, δεν έχουν εκλείψει εντελώς.

Σας ευχαριστώ πολύ.