Κυρία Δήμαρχε,
Σας ευχαριστώ θερμώς για την μεγάλη τιμή την οποία σήμερα μου περιποιείτε, υπό την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, απονέμοντάς μου τον τίτλο του Επίτιμου Δημότη Κάσου. Του νησιού που κατέχει περίοπτη θέση στην Ιστορία μας. Αλλά και του νησιού που, από το νοτιότερο άκρο των Δωδεκανήσων, παραπέμπει σ’ «ένα φιλί της θάλασσας της αφροστολισμένης». Αυτός ο στίχος που περιλαμβάνεται στο υπέροχο ποίημα του Νίκου Γκάτσου, «Αμοργός», ταιριάζει νομίζω απόλυτα και ως περιγραφή της πανέμορφης Κάσου, όπως θα εξηγήσω στην συνέχεια.
Ι. Καθώς η ιστορία του Τόπου σας είναι αντιστρόφως ανάλογη της μικρής του έκτασης, επιτρέψατέ μου ν’ αναφερθώ, στην συνέχεια, σε ορισμένους μόνον –λόγω των αδήριτων χρονικών περιορισμών- από τους πολλούς, σπουδαίους σταθμούς της:
Α. Την πρώτη αναφορά στην ιστορία του νησιού σας την βρίσκουμε στους στίχους του Ομήρου (Ιλιάδα, Β), οι οποίοι μας πληροφορούν ότι μετέχει μαζί με τη Νίσυρο, την Ευρυπόλοιο Κω, τις Καλύνδες νήσους και την Κάρπαθο στον Τρωικό πόλεμο. Ο εν λόγω στόλος αποτελούνταν από τριάντα πλοία, υπό την αρχηγία του Φείδιπου και του Άντιφου. Στην ονομασία του νησιού αναφέρεται και ο Στέφανος ο Βυζάντιος, ο οποίος το ονομάζει Άμφη και Αρτράβη. Επίσης, Αστράβη και Άχνη ή Κάσος είναι τα ονόματα που χρησιμοποιεί ο Πλίνιος. Κατά μία εκδοχή, το όνομα «Κάσος» προέρχεται από τον Κάσο, ήρωα της Ελληνικής Μυθολογίας που υπήρξεν ο ιδρυτής της. Το όνομα «Κάσος» έχει φοινικική ρίζα, καθώς «κας» σημαίνει «άχνη», «αφρός της θάλασσας», γεγονός που αποτελεί ευθεία αναφορά στο πέρασμα μεταξύ Κάσου και Καρπάθου, το πιο τρικυμιώδες σημείο στις ελληνικές θάλασσες. Τέλος, Αστράβη ονομάζει το νησί σας ο γεωγράφος Στράβων.
Β. Η Κάσος συνεισέφερε με όλες της τις δυνάμεις στην Εθνεγερσία του 1821, προσφέροντας στον αγώνα πλοία από το στόλο της, καθώς την εποχή εκείνη υπήρξε μεγάλη ναυτική δύναμη και πατρίδα πολλών καπεταναίων.
1. Ο εν λόγω στόλος, με επικεφαλής τον Νικόλαο Γιούλιο, συμμετείχε σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις, ακόμα και στη Συρία και τον Λίβανο, συλλαμβάνοντας ή και βυθίζοντας πολλά οθωμανικά πλοία. Σημαντική υπήρξε και η βοήθεια που προσέφερε στην Επανάσταση της Κρήτης, εφοδιάζοντας τους επαναστάτες και κανονιοβολώντας τα τουρκικά οχυρά.
2. Λόγω αυτής της δραστηριότητας των Κασίων, το 1824 επιτέθηκε κατά του νησιού ο Αιγυπτιακός στόλος. Οι Κάσιοι αρχικά απέκρουσαν τις επιθέσεις των Αιγυπτίων, οι οποίοι, όμως, τελικώς κατάφεραν ν’ αποβιβασθούν στο νησί, την 28η Μαΐου 1824. Μέσα στην πόλη της Κάσου έγιναν λυσσαλέες μάχες, στις οποίες 1.000 περίπου Κάσιοι αντιμετώπισαν 7.000 εχθρών. Σκοτώθηκαν 220 κάτοικοι του νησιού και αιχμαλωτίστηκαν περί τις 300 γυναίκες και παιδιά. Ενώ, ακολούθως, όσοι Κάσιοι είχαν τα μέσα αναγκάσθηκαν να εξαγοράσουν την ελευθερία των δικών τους.
3. Το αποτέλεσμα ήταν να επιβληθεί και πάλι η τουρκική εξουσία στο νησί, οπότε χιλιάδες κάτοικοί του αποφάσισαν να το εγκαταλείψουν. Αυτή όμως η ηρωϊκή αντίσταση και θυσία των Κασίων δείχνει πως οι κάτοικοι της Κάσου είναι και σήμερα λίγοι σε σχέση με το παρελθόν, πλην όμως η Ιστορία είναι πάντα εδώ, αειθαλώς ένδοξη και αενάως διδάσκουσα.
Γ. Η Κάσος καταλήφθηκε το 1912 από τους Ιταλούς και παρέμεινε υπό ιταλική κατοχή μέχρι το 1947, οπότε και ενσωματώθηκε, στις 7 Μαρτίου 1948 μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, στην Ελλάδα.
ΙΙ. Με αφορμή, λοιπόν, την Επέτειο της Ενσωμάτωσης των Δωδεκανήσων στον Εθνικό μας Κορμό, την οποία σήμερα με λαμπρότητα εορτάζουμε, ας μου επιτραπεί να συνοψίσω τα διδάγματα, τα οποία η Επέτειος αυτή μας κληροδοτεί για το μέλλον.
Α. Πριν από όλα οφείλουμε να θυμόμαστε ότι η Ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στον Εθνικό μας Κορμό έχει ως θεσμικό θεμέλιο, από πλευράς Διεθνούς Δικαίου, την Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947. Η κυριαρχία της Ελλάδας επί των Δωδεκανήσων είναι πλήρης, δίχως ουδεμία εξαίρεση, δοθέντος ότι, κατά τις ρητές διατάξεις της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων, παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα αλλά και οι παρακείμενες νησίδες, ανεξαρτήτως μεγέθους τους ή άλλου χαρακτηριστικού τους (π.χ. κατοικημένες ή μη). Άρα στα Δωδεκάνησα –όπως και σε όλο το Αιγαίο- κατά το Διεθνές Δίκαιο στο σύνολό του δεν υπάρχουν «γκρίζες ζώνες», όπως ορισμένοι διατείνονται, είτε από άγνοια είτε, πολύ περισσότερο, από δόλο.
Β. Ειδικότερα, ως προς την αμυντική θωράκιση των Δωδεκανήσων, ισχύουν τα εξής, όπως είχα προσφάτως την ευκαιρία να εκθέσω σε ανάλογη επέτειο στην Ρόδο και στην Κάλυμνο: Η Ελλάδα, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ έχει, στο πλαίσιο του δικαιώματος προληπτικής άμυνας, την δυνατότητα της πλήρους αμυντικής θωράκισης των Δωδεκανήσων έναντι κάθε επικείμενης απειλής. Όπως σαφώς προκύπτει απ’ όσα προανέφερα, η Ελλάδα προσδιορίζει, με τρόπο απολύτως τεκμηριωμένο θεσμικώς, την στάση της έναντι της Τουρκίας, αλλά και έναντι παντός τρίτου, επί τη βάσει των παρακάτω βασικών αρχών της εξωτερικής μας πολιτικής:
1. Θέτοντας ως απαράβατο όρο την αυτονόητη ανάγκη του πλήρους σεβασμού και της απαρέγκλιτης τήρησης του Ευρωπαϊκού και του Διεθνούς Δικαίου στο σύνολό τους, η Χώρα μας επιδιώκει εμπράκτως την ανάπτυξη στενών σχέσεων καλής γειτονίας και ειλικρινούς φιλίας με την Τουρκία. Και είναι έτοιμη να προσφέρει την ενεργό στήριξή της στην προσέγγιση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την βασική αυτή αρχή προκύπτει αυτονοήτως ότι εμείς, οι Έλληνες, δεν μπορούμε επ’ ουδενί να δεχθούμε εκπτώσεις όσον αφορά την τήρηση και εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου στις σχέσεις μας με την γείτονα μας Τουρκία. Επιπλέον η Ελλάδα, εάν χρειασθεί, θα υπερασπισθεί, και μάλιστα στο ακέραιο, τα σύνορά της, την εδαφική της ακεραιότητα και την κυριαρχία της, συνακόλουθα δε τα σύνορα, την εδαφική ακεραιότητα και την κυριαρχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2. Η θέση μας αυτή επιβεβαιώθηκε και δικαιώθηκε στο ακέραιο και κατά τις εντελώς πρόσφατες συζητήσεις για το Κυπριακό στην Γενεύη. Υπενθυμίζω λοιπόν ως προς το Κυπριακό -και με την αυτονόητη βεβαίως διευκρίνιση ότι αυτό αποτελεί διεθνές και, κυρίως, ευρωπαϊκό ζήτημα- ότι επιδιώκουμε, το συντομότερο δυνατό, την δίκαιη και βιώσιμη λύση του. Όμως, η Κυπριακή Δημοκρατία, ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν είναι νοητή με περιορισμένη κυριαρχία, την οποία θα προκαλούσαν στρατεύματα κατοχής και αναχρονιστικές εγγυήσεις τρίτων. Διότι τούτο είναι αντίθετο προς κάθε έννοια Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου. Επιπλέον δε, θα δημιουργούσε ένα επικίνδυνο ως και καταστροφικό προηγούμενο για την κυριαρχία κάθε κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κυρία Δήμαρχε,
Αναχωρώντας από την ιστορική και ακριτική Κάσο, με τον άκρως τιμητικό τίτλο του Επίτιμου Δημότη της, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι όσα εξέθεσα θα αποτελέσουν καθοριστικής σημασίας δείκτη πορείας κατά την άσκηση των καθηκόντων μου. Επιπλέον, παίρνω μαζί μου, στις νοερές αποσκευές μου, τις καλύτερες αναμνήσεις της έξοχης φιλοξενίας που μου επιφυλάξατε, για την οποία και πάλι βαθύτατα σας ευχαριστώ.

Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΝΙΚΟΛΕΤΑ ΣΟΦΙΛΑ