Σημεία ομιλίας του Προέδρου της Δημοκρατίας κ.Προκοπίου Παυλοπούλου κατά τα εγκαίνια του Μουσείου Ελληνικής Επανάστασης Άμφισσας

Με αισθήματα τιμής και συγκίνησης επιστρέφω στην όμορφη και Ιστορική Πόλη σας, που τρία χρόνια πριν μου επιφύλαξε μιαν αλησμόνητη φιλοξενία και, επιπλέον, με τίμησε, υπό την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, με την απονομή του χρυσού κλειδιού της. Διάκριση που, αυτόχρημα, εντυπώθηκε στο νου και στην ψυχή μου, ως στοιχειώδες καθήκον και χρέος να φανώ αντάξιος της Ιστορίας της Άμφισσας και της διαχρονικώς σπουδαίας προσφοράς των κατοίκων της πρώτα στην Εθνική Παλιγγενεσία, τον Μεγάλο Αγώνα του Έθνους μας για Ελευθερία, και ακολούθως στην περαιτέρω ανάπτυξη και προκοπή της Πατρίδας μας.

Ι. Είναι αδήριτη ηθική επιταγή, που προκύπτει από την ίδια την Ιστορία – θα το επαναλάβω για μιαν ακόμη φορά, με την ευκαιρία και του φετινού εορτασμού της Επετείου της απελευθέρωσης της Άμφισσας στις 10 Απριλίου 1821 (ανήμερα του Πάσχα!)- να μην λησμονούμε ποτέ εμείς, οι οι Έλληνες, το τι οφείλουμε στην Πόλη σας και στους Προγόνους σας για την επαναστατική τους δράση κατά των Οθωμανών κατακτητών, καθώς η Άμφισσα υπήρξε η πρώτη πόλη που ξεσηκώθηκε κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 στην Ρούμελη, ενώ ήταν και η πρώτη πόλη που απελευθερώθηκε.

Α. Η στρατηγικής, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, σημασίας κατάληψη της Άμφισσας από τους Έλληνες καθόρισε την εξέλιξη της Επανάστασης στην Ρούμελη, καθώς ο ενθουσιασμός που προκάλεσε η σχετική είδηση στους υπόλοιπους Αγωνιστές είχε πολλαπλασιαστικώς θετικά αποτελέσματα.

Β. Κυρίως, όμως, προκάλεσε μια πρωτόγνωρη αίσθηση Ελευθερίας και μπόλιασε τις ψυχές των εξεγερμένων Ελλήνων μ’ ελπίδα, ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή τους ότι ο Αγώνας τους για «της Πατρίδος την Ελευθερία και του Χριστού την Πίστη την Αγία» μπορεί και πρέπει, πάση θυσία, να ευοδωθεί. Το εμβληματικό Κάστρο των Σαλώνων κατέστη ένα από τα πρώτα σύμβολα Ελευθερίας των Ελλήνων στον Αγώνα τους κατά του τουρκικού ζυγού.

ΙΙ. Στο σημείο αυτό ας μου επιτραπεί, έστω δι’ ολίγων, να παρουσιάσω τα γεγονότα εκείνων των ημερών:

Α. Οπλαρχηγός της επαρχίας Σαλώνων ήταν, όπως γνωρίζουμε όλοι μας, ο Πανουργιάς, το Μουσείο της οικίας του οποίου εγκαινιάζουμε, με ξεχωριστή συγκίνηση και λαμπρότητα, σήμερα.

1. Όταν πολιορκήθηκε ο Αλή Πασάς από τον Σουλτάνο, βρήκε την ευκαιρία να φύγει κρυφά από τα Ιωάννινα και να έλθει στα Σάλωνα. Στις 24 Μαρτίου 1821, με το που επαναστάτησε η Αχαΐα, ο Πανουργιάς βρισκόταν, μαζί με τους 60 αρματολούς του, στην Μονή του Προφήτη Ηλία, μιάμιση ώρα έξω από τα Σάλωνα. Εκεί κάλεσε τους προεστούς της Πόλης και των χωριών και έκανε γενική συνέλευση, στην οποία ομόφωνα αποφασίσθηκε να επιτεθούν στους Τούρκους. Διέταξε τον γαμπρό του και υποπλαρχηγό Θανάση Μανίκα  να στρατολογήσει στα Βλαχοχώρια όλους όσοι μπορούσαν να κρατήσουν όπλο. Έστειλε και τον εξάδελφό του, Γιάννη Γκούρα,  στον Άγιο Γεώργιο, προκειμένου να στρατολογήσει κόσμο και να συνεννοηθεί με τους κατοίκους του Γαλαξειδίου.

2. Ύστερα από συνεννοήσεις, ξεκίνησαν, τη νύχτα της 26ης Μαρτίου, προς τα Σάλωνα, στα οποία έφθασαν τα ξημερώματα, οπότε πολιόρκησαν το ομώνυμο Κάστρο, υπό την αρχηγία του Πανουργιά. Κάτι φαίνεται ότι είχαν υποπτευθεί οι Τούρκοι για τις επαναστατικές προετοιμασίες των Ελλήνων, και γι’ αυτό είχαν προλάβει να κλεισθούν στο Κάστρο μαζί με όλα τα γυναικόπαιδα αλλά και τους πρόσφυγες από τη Βοστίτσα,  που είχαν καταφύγει εκεί από την Πελοπόννησο. Μεταξύ αυτών ήταν και 600 ένοπλοι.

Β. Καθοριστική για την επιτυχή έκβαση της πολιορκίας του Κάστρου των Σαλώνων υπήρξε η αποφασιστική και θαρραλέα κίνηση των Ελλήνων, δια της οποίας πέτυχαν ν’ αποκόψουν τους Τούρκους από τα αποθέματα του νερού. Οι πολιορκημένοι αναγκάσθηκαν, από έλλειψη νερού, να εξορμήσουν στις 8 Απριλίου με σκοπό να κυριεύσουν μια κοντινή πηγή, αλλ’ απέτυχαν και τότε φονεύθηκαν 13 εξ αυτών. Οι Τούρκοι, στερούμενοι τροφών και νερού, αναγκάσθηκαν, μετά από 14 ημέρες πολιορκίας, να παραδοθούν στις 10 Απριλίου στους πολιορκητές τους, προσφέροντας σε αυτούς μια μεγάλη νίκη.

ΙΙΙ. Μορφές όπως του Επισκόπου Σαλώνων Ησαΐα, του Ανδρούτσου, του Γκούρα, του Διάκου, του Δυοβουνιώτη, του Μακρυγιάννη και, κατ’ εξοχήν, του Πανουργιά μαρτυρούν την ποιότητα των Ανδρών που γεννά τούτη η Γη. Επιπλέον, ο θρίαμβος των Ελλήνων στα Σάλωνα μας οδηγεί στ’ ακόλουθα πολύ χρήσιμα συμπεράσματα, που οφείλουν ν’ αποτελέσουν πυξίδα πορείας για εμάς, σήμερα και στο μέλλον:

Α. Μόνον ενωμένοι εμείς, οι Έλληνες, μπορούμε να πετύχουμε τους όποιους στόχους μας και μάλιστα συχνά να μεγαλουργήσουμε. Η διχόνοια, αντιθέτως, έχει στοιχίσει στο παρελθόν ακόμη και τμήματα του Εθνικού μας Κορμού. Το έχει αποδείξει αυτό η ίδια η μακρά Ιστορική μας πορεία, και μάλιστα σε περιοχές δράσης και εν γένει δραστηριότητας πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, από το πεδίο των μαχών ως τα πεδία της Εξωτερικής Πολιτικής, της Οικονομίας, της Επιστήμης, των Γραμμάτων και Τεχνών, του Πολιτισμού εν γένει. Εμείς, οι Έλληνες, διαθέτουμε ανεξάντλητο δημιουργικό ταλέντο, συχνά όμως ολιγορούμε, δυστυχώς, να ομονοήσουμε, όταν επιβάλλεται να δράσουμε συλλογικά.

Β. Με την δράση του και την στάση του σε δύσκολες στιγμές του Αγώνα, αυτό κυρίως μας δίδαξε ο Πανουργιάς: Την ανάγκη για ομόνοια και δημιουργική συμπόρευση. Θαρραλέος πολεμιστής, με άδολη ψυχή αλλά και στρατηγικό μυαλό, όπως αποδεικνύεται από το σχέδιο καύσης των σιτηρών που κατάστρωσε για να τα «στερήσει» από τον Δράμαλη και τον στρατό του, ο Πανουργιάς ήταν αφιερωμένος, ψυχή τε και σώματι, μόνον στο ιδανικό του Απελευθερωτικό Αγώνα των Ελλήνων. Κρατήθηκε μακριά από τον εμφύλιο σπαραγμό του 1825 και προσπάθησε -ανεπιτυχώς δυστυχώς- να σώσει τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Ας μη λησμονούμε, λοιπόν, ποτέ το εμβληματικό παράδειγμα σεμνότητας, αυτοθυσίας και έμπρακτης αφοσίωσης στο αγαθό της ομόνοιας που ενσαρκώνει ο Πανουργιάς.

IV. Ας μην λησμονούμε ακόμη, όπως και κατά την προηγούμενη επίσκεψή μου στα μέρη σας τόνισα, ότι τον 3ο αιώνα π.Χ. η Άμφισσα αποτέλεσε μέρος της κραταιάς Αιτωλικής Συμπολιτείας, στην οποία πολλοί βλέπουν, και όχι αδίκως, τον απώτερο «πρόγονο» των ιδεών που οδήγησαν, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο όλο εγχείρημα της Ενωμένης Ευρώπης.

Α. Μάλιστα η Πόλη σας, όντας μέλος της προαναφερθείσας Συμπολιτείας, έφθασε στην μεγαλύτερη ακμή της τον 2ο αιώνα π.Χ. Ακμή, η οποία οφείλεται όχι μόνο στην οικονομική της ισχύ –τότε έκοψε και δικό της νόμισμα- αλλά και στην δημοκρατική της, για τα δεδομένα της εποχής, οργάνωση, με αντιπροσωπευτικά συλλογικά όργανα, που στην κορυφή τους είχαν την Εκκλησία του Δήμου.

Β. Με βάση τα προαναφερθέντα, εμείς οι Έλληνες, οφείλουμε να εργασθούμε με συνέπεια και στοχοπροσήλωση, από κοινού με τους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωζώνη, για την ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Οικοδομήματος, με στόχο την ενοποίηση της Ευρώπης υπό όρους Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας και Κοινωνικού Κράτους Δικαίου. Άλλωστε, η ευημερία της Ελλάδας προϋποθέτει μια δημοκρατική και ευημερούσα Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ολοκληρώνοντας αυτό τον σύντομο χαιρετισμό μου, και έχοντας προ οφθαλμών την εξαιρετικά κρίσιμη συγκυρία των προσεχών Ευρωεκλογών, έχω χρέος να τονίσω ότι η αγαστή συνεργασία όλων των Κρατών-Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτείται και προκειμένου, μεταξύ άλλων, να καταπολεμηθούν φοβικά σύνδρομα και συμπεριφορές που αγγίζουν τα όρια του ρατσισμού, ενίοτε και του υφέρποντος ναζισμού και που δεν ταιριάζουν σε Λαούς της Ευρώπης. Δεν θα επιτρέψουμε, σε κανένα, να ξανακάνει την Ευρώπη μια «σκοτεινή ήπειρο», για να θυμηθούμε τον τίτλο του ομώνυμου βιβλίου του Μαρκ Μαζάουερ. Η Ευρώπη θα παραμείνει προπύργιο Δημοκρατίας και θα υπερασπίσει το Κοινωνικό Κράτος Δικαίου, προκειμένου να καταπολεμήσει τις ανισότητες, οι οποίες γεννούν ή υποθάλπουν τις ακραίες πολιτικές στάσεις του λαϊκισμού, που επιβουλεύονται ευθέως την Ευρωπαϊκή Οικογένεια. Είναι χρέος δικό μας, των Ελλήνων, αλλά και των άλλων Ευρωπαϊκών Λαών, να εργασθούμε, από κοινού, προς αυτή την κατεύθυνση, για χάρη των γενεών που έρχονται αλλά και για να διαδραματίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση τον πλανητικό ρόλο που της αναλογεί στον σύγχρονο Κόσμο, σύμφωνα με την Ιστορία της, την Δημοκρατία της και τον Πολιτισμό της.

Σας ευχαριστώ.