Με ιδιαίτερη χαρά αλλά και ειλικρινή συγκίνηση βρίσκομαι σήμερα μαζί σας, σε αυτή την εκδήλωση μνήμης, προκειμένου να τιμήσουμε από κοινού, όπως αρμόζει, την εμβληματική επέτειο της συμπλήρωσης 100 ετών και πλέον από την ίδρυση του Αγροτικού Οινοποιητικού Συνεταιρισμού «Η ΔΗΜΗΤΡΑ» στη Νέα Αγχίαλο. Σπεύδω να διευκρινίσω, ευθύς εξ αρχής, ότι με τον τρόπο αυτόν τιμούμε, κατ’ εξοχήν, και την απαράμιλλη δύναμη δημιουργίας των Ελλήνων Προσφύγων της εποχής, στην συγκεκριμένη δε περίπτωση των Ελλήνων Αγχιαλιτών Προσφύγων της Ανατολικής Ρωμυλίας – Βόρειας Θράκης, απογόνων των Αρχαίων Ελλήνων αποίκων, οι οποίοι έχτισαν την Αρχαία Αγχίαλο -που το όνομά της παραπέμπει στο «κοντά στην θάλασσα»- πιθανόν τον 5^ο ή 4^ο αιώνα π.Χ. Ταυτοχρόνως όμως έχουμε χρέος, μέσω της εκδήλωσης αυτής, να συνειδητοποιήσουμε την εξίσου απαράμιλλη δύναμη δημιουργίας των Ελλήνων, ως Λαού και ως Έθνους, όταν υπό όρους αρραγούς ενότητας υπερασπίζονται την επίτευξη μεγάλων, Εθνικής εμβέλειας, στόχων, πρωτίστως δε την θωράκιση των Εθνικών μας Θεμάτων και, αυτοθρόως, των Εθνικών μας Δικαίων.

1. Ξεκινώ, υπενθυμίζοντας -κατά τις ιστορικές μαρτυρίες που διαθέτουμε- πώς έφτασαν εδώ, στη Νέα Αγχίαλο, οι Πρόγονοί σας Αγχιαλίτες Πρόσφυγες.

Α. Ας γυρίσουμε πίσω, στον σημαδιακό Αύγουστο του 1906. Τότε αποβιβάσθηκαν στον Πειραιά, έχοντας αποπλεύσει από τον Πύργο της Βουλγαρίας με το πλοίο «Αντιγόνη”, οι πρώτοι Αγχιαλίτες Πρόσφυγες, περίπου 250 οικογένειες. Έφυγαν για να γλυτώσουν από «το μαχαίρι και την φωτιά» των Βουλγάρων, όταν εκείνοι έκαψαν την Αγχίαλο, τον Ιούλιο του 1906, προκαλώντας τον θάνατο 300 Ελλήνων τουλάχιστον, και εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα και στον Πειραιά. Λίγο αργότερα, μέσα σ’ ένα χρόνο περίπου, έφθασαν και άλλοι Πρόσφυγες από τα ίδια μέρη. Και στις αρχές του 1907, με απόφαση της τότε Κυβέρνησης -μετά την ψήφιση σχετικού νόμου, του νόμου ΓΣΒ της 7^ης Απριλίου 1907- βρήκαν οριστικό καταφύγιο στην ευρύτερη περιοχή του Αλμυρού και της Μιτζέλας. Τα εγκαίνια της Νέας Αγχιάλου, μέσα σε κλίμα Εθνικής συγκίνησης και υπερηφάνειας, έγιναν την 1^η Σεπτεμβρίου 1907.

Β. Για να επανέλθω όμως στις «ρίζες» του Αγροτικού Οινοποιητικού Συνεταιρισμού «Η ΔΗΜΗΤΡΑ», την λαμπρή διαδρομή του οποίου τιμούμε σήμερα, ανακαλώ στην μνήμη μας «την τέχνη» που έφεραν μαζί τους οι Πρόγονοί σας Αγχιαλίτες Πρόσφυγες, η οποία αποτέλεσε και την «μαγιά» της όλης δημιουργικής τους πορείας. Ειδικότερα δε έφεραν μαζί τους την «σοφία», κυριολεκτικώς, της καλλιέργειας ιδίως των δημητριακών, της ελιάς και της αμπέλου.

Γ. Αυτή ήταν η αφετηρία, για να μπορούμε σήμερα να τιμούμε την συμπλήρωση 100 ετών και πλέον από την ίδρυση του Αγροτικού Οινοποιητικού Συνεταιρισμού «Η ΔΗΜΗΤΡΑ», ο οποίος εκπροσωπεί, καθώς προείπα, ένα υπόδειγμα συλλογικής συνεταιριστικής οργάνωσης και εντυπωσιακής δημιουργίας. Υπόδειγμα, το οποίο υποδεικνύει εν γένει τον τρόπο, με τον οποίο μπορούμε και πρέπει να πορευθούμε εμείς, οι Έλληνες, στον δρόμο του Εθνικού Χρέους και της Εθνικής Δημιουργίας. Κάπως έτσι, το πρότυπο των Προγόνων σας Αγχιαλιτών Προσφύγων επιβεβαιώνει, στο ακέραιο, το διαχρονικό απόφθεγμα του Οδυσσέα Ελύτη για την πεμπτουσία της Ελλάδας μας, του Λαού μας και του Έθνους μας: «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: Με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις».

2. Για λόγους στοιχειώδους σεβασμού της αλήθειας, αλλά και για ν’ αποδώσουμε στους Προγόνους σας Αγχιαλίτες αυτό που τους ανήκει, είναι ανάγκη να διεξέλθουμε, έστω και εντελώς συνοπτικά, την όλη προσπάθεια, η οποία κατέληξε στο σύγχρονο αποτέλεσμα του παραδειγματικού Αγροτικού Οινοποιητικού Συνεταιρισμού «Η ΔΗΜΗΤΡΑ». Και τούτο διότι η ως άνω προσπάθεια ήταν από επίμοχθη έως -τουλάχιστον ως προς ορισμένες αρχικές πτυχές της- υπεράνθρωπη, δίχως υπερβολή.

Α. Οι πρώτοι κάτοικοι της Νέας Αγχιάλου, μόλις εγκαταστάθηκαν εδώ, έδωσαν, πριν απ’ όλα, ένα «τιτάνιο» αγώνα για να δαμάσουν τις αντιξοότητες της γης τους, όπως ήταν τότε. Μάχη κυρίως με τους εκτεταμένους και ανελέητους βάλτους, τα κουνούπια, την ελονοσία. Θα μπορούσαμε σήμερα να πούμε ότι έφτιαξαν την γη τους «με τα χέρια τους», δηλαδή τις εκτάσεις για τις ελιές τους, τα δημητριακά τους και τ’ αμπέλια τους. Δέκα ολόκληρα χρόνια έκαναν για να δουν τους αμπελώνες να μεγαλώνουν και να καρπίζουν, να δίνουν τον σπάνιο και πολύτιμο μούστο και τον «οίνο» τους. Και το 1918 ίδρυσαν τον Συνεταιρισμό Νέας Αγχιάλου, που αρχικώς ονομάσθηκε «Αγροτική Λαϊκή Τράπεζα Νέας Αγχιάλου «Η ΔΗΜΗΤΡΑ». Στην συνέχεια, οι καλλιέργειές τους εξελίχθηκαν μ’ εντυπωσιακό ρυθμό, και στην μνήμη όλων μένει βαθιά χαραγμένη η χρονιά του 1927, όταν -πράγμα που ισοδυναμούσε με κατόρθωμα για την εποχή- ο Συνεταιρισμός, με δαπάνες των τότε 60 μελών του, αγόρασε τον πρώτο ελκυστήρα, τύπου «Marshall», κατασκευασμένο στην Μεγάλη Βρετανία.

Β. Οι πόλεμοι και οι καταστροφές δεν πτόησαν τους Προγόνους σας στη Νέα Αγχίαλο. Ούτε καν η αδυσώπητη φυλλοξήρα του 1946, η οποία αφάνισε 4.000 στρέμματα αμπέλου. Το αντίθετο μάλιστα. Μετά το τέλος του εφιαλτικού Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και της Κατοχής, άρχισε στη Νέα Αγχίαλο μια προσπάθεια αναγέννησης των καλλιεργειών, η οποία υπήρξε αφετηρία των σημερινών κατορθωμάτων των κατοίκων της. Η μεγάλη «στροφή» συντελέσθηκε πρώτον, το 1958, όταν ιδρύθηκε σύγχρονο οινοποιείο δυναμικότητας 600 τόνων και, δεύτερον, το 1966, όταν κατασκευάσθηκε και σύγχρονο εμφιαλωτήριο δυναμικότητας 2.000 φιαλών. Ήταν ο αρχετυπικός «πρόγονος» του Αγροτικού Οινοποιητικού Συνεταιρισμού «Η ΔΗΜΗΤΡΑ», υπό την τωρινή μορφή του.

Γ. Η είσοδος της Ελλάδας στην τότε ΕΟΚ -προκειμένου να μην ξεχνάμε τι σήμανε για τον Τόπο, γενικώς, η κορυφαία απόφαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή περί έγκαιρης ένταξης της Ελλάδας στους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς- υπήρξε, για την περιοχή και τον Συνεταιρισμό, ένα αποφασιστικό άλμα ως προς την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα, με την συμπληρωματική βοήθεια από την μια πλευρά της ευρωπαϊκής αγροτικής νομοθεσίας και, από την άλλη πλευρά, των ευρωπαϊκών πόρων. Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’80 και έπειτα, η Νέα Αγχίαλος κατέστη «Πόλη της Αμπέλου και του Οίνου», ενώ από το Υπουργείο Γεωργίας απονεμήθηκε στον οίνο της περιοχής η «Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητος». Αξίζει εδώ να εξάρω το γεγονός ότι, μεταξύ 1982-1984, αγοράσθηκε η έκταση των 28 στρεμμάτων στην θέση «Κράγκο», τρία χιλιόμετρα έξω από την Νέα Αγχίαλο, όπου στην συνέχεια ανεγέρθηκαν όλες οι σύγχρονες εγκαταστάσεις (οινοποιείο, εμφιαλωτήριο, ελαιουργείο και αμυγδαλοσπαστήρας) του Συνεταιρισμού.

Σήμερα, παρά την βαθιά οικονομική κρίση που ακόμη εν μέρει βιώνουμε, η Νέα Αγχίαλος είναι μια σύγχρονη πόλη, «κυψέλη» δημιουργίας και παράδειγμα αναπτυξιακής προοπτικής, με αξιοζήλευτη θωράκιση της κοινωνικής της συνοχής. Ο Αγροτικός Οινοποιητικός Συνεταιρισμός «Η ΔΗΜΗΤΡΑ» είναι η «καρδιά» της, τόσον από πλευράς συμβολισμών παρελθόντος και μέλλοντος, όσο και από πλευράς απτών αποτελεσμάτων οικονομικής προόδου. Πρέπει όμως να ολοκληρώσω τον χαιρετισμό μου όπως άρχισα, ήτοι θυμίζοντας αφενός την σημασία της συλλογικής προσπάθειας, η οποία ήταν, είναι και θα είναι το θεμέλιο της επιτυχίας του Συνεταιρισμού αλλά και, εν γένει, των κατοίκων της Νέας Αγχιάλου. Και, αφετέρου, το τι σημαίνει για όλους τους Έλληνες το αγαθό της συλλογικής προσπάθειας και δημιουργίας. Και για να γίνω σαφέστερος ως προς το τελευταίο: Εμείς, οι Έλληνες, ως Λαός και ως Έθνος οφείλουμε, ιδίως υπό την σημερινή κρίσιμη συγκυρία, να έχουμε πάντα κατά νου πως ό,τι μεγάλο και σημαντικό το επιτύχαμε ενωμένοι, ενώ οι διχασμοί μας στοίχισαν πολύ ακριβά, ορισμένες φορές δε μας οδήγησαν σε τραγωδίες που έπληξαν ως και τμήματα του Εθνικού μας Κορμού. Γι’ αυτό και μπροστά στις μεγάλες προκλήσεις του μέλλοντος, με οδηγό την ανεκτίμητη Κληρονομιά των Προγόνων μας, έχουμε χρέος ν’ αποδείξουμε εμπράκτως ότι ενωμένοι, υπό όρους αρραγούς ενότητας, θα χαράξουμε αναλόγως την δική μας Ιστορική Διαδρομή και, πρωτίστως, θα υπερασπισθούμε, αποφασισμένοι και ανυποχώρητοι, τα Εθνικά μας Θέματα και τα Εθνικά μας Δίκαια.

Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΝΤΟΜΑΛΗΣ